ارگ کریم خان زند

بنای ارگ کریم خان ترکیبی، از دو معماری مسکونی و نظامی است. بخش درونی ارگ با ایوان‌ها و اتاق‌های نقاشی شده، آبنماها و باغچه‌ها از ظرافت خاصی برخوردار است. سه ضلع شمال، جنوب و غرب هر یک دارای یک ایوان و شش اتاق مسکونی در دو طرف آن است. ضلع شرقی شامل حمام خصوصی و برخی امکانات خدماتی است. نمای بیرون این بنا آجرکاریست و بلندی دیوارهای کنگره دار دوازده متر است که در هر گوشه یک برج چهارده متری برپا شده. در قسمت لبه‌های دیوارهایی به صورت پناهگاه ومناسب جهت دیده بانی و تیراندازی به هنگام جنگ ساخته شده‌است.ظاهر بنا حتی در محوطه داخلی تزیین زیادی ندارد و تنها به نمای داخلی اتاق‌ها محدود می‌شود.مصالح به کاررفته دربنا آجر و سنگ می‌باشد که سنگ مرمر به کاررفته و از تبریز آورده شده بود.

ساختمان ارگ کریم خان زند، دارای دیوارهای بسیار ضخیم و نفوذ ناپذیری است. بیشترین ضخامت دیوارها در دیوارهای بیرونی ارگ وجود دارد.در این دیوارها درقسمت بالا ناودانهایی سنگی جهت باران و سنگرهایی برای تیر اندازی درست شده است. این بنای تاریخی در شیراز قرار گرفته است.

توصیف محوطه ارگ کریم خان

برج‌ها در چهارگوشه ارگ ساخته شده و هر یک 6 متر شالوده دارد. گفته شده در هنگام ساخت این بنا به علت نشست خاک و نامناسب تشخیص دادن خاک شمال غربی جهت ایجاد برجی که میبایست وزن زیادی را تحمل کند؛ محل ساخت آن چند متر به سمت غرب کشیده شد به همین علت این برج در راستای برج‌های دیگر نیست و به شکل ذوزنقهٔ ناقص درامده است. این برج‌ها دارای سه طبقه مجزا هستند وتوسط راه پله‌هایی به صورت دورانی قابل رفت‌وآمد می‌باشد. در این طبقات دو اتاق وجود دارد یک اتاق جهت استراحت نگهبانان و یک اتاق جهت نگهداری اسلحه.

این برج‌ها توسط دری به پشت راه دارد. ورودی ارگ در نمای بیرونی، یک تابلوی کاشیکاری شده از صحنه نبرد رستم با دیو سفید قرار داده شده که مربوط به دوره قاجار است. نمای کاشیکاری محوطه داخلی در ضلع شرقی بالای در ورودی کاملاً ازبین رفته‌است. وجود سایبان هایی در دور تا دور لبه بام برای جلوگیری از تابش مستقیم خورشید در ظهر تابستان به داخل اتاق‌ها و نشت آب در هنگام بارندگی، به خوبی از اتاق ها محافظت می‌کند. وسنگ‌های به کاررفته در آن از جنس سنگ آهک معروف به گندمک می‌باشد. بر روی این سنگ‌ها علامتی است که منحصر به افراد سنگتراش سازندهٔ آن قطعات می‌باشد و به منظور مهر سنگتراش است. دیوارهای ارگ کریم خان سه متر عرض و دوازده متر طول دارد . ارتفاع برج‌ها نیز چهارده متر می‌باشد و از آجر ساخته شده‌اند اما یکی از برج های چهار گانه این بنا کج شده است.

ارتباط اتاق ها با یکدیگر

تمامی اتاق‌ها از قسمت داخل به هم مرتبط می‌شود و بدون بیرون امدن از فضای داخلی قابلیت رفت‌وآمد دارند. ورودی اتاق‌ها کاملاً روبروی یکدیگر است و تنها یک فضای راهرو مانند بین دو اتاق فاصله انداخته است.اتاقهای کوچک بالای راهروها که شامل چهار اتاق در هر ضلع می‌شود تزئین و کاشیکاری شده ولی در نقاشی آن مواد و مصالح با درجه کیفیت پایین بکاررفته‌است.این اتاق‌های کوچک در قسمت پشتی دارای پستویی هستند که روبه روی پستوهای پایین ساخته شده‌است. علاوه بر این، در اتاق‌ها برای هر ضلع در دوطرف راهروهای کوچکی وجود دارد که راه ارتباطی با محوطه می‌باشد هیچ ارتباطی با اتاق‌های اصلی ندارد. به نظر می‌رسد در راهروها اتاق‌های کوچکی ساخته شده که توسط پلکانی به راه رو پایین متصل می‌شود. این فضا بیشتر جهت استراحت غلامان بوده‌است.

حمام ارگ

حمام ارگ کریم خان جزو اولین حمام‌های اختصاصی با این سبک در ایران می‌باشد و برای حمام کردن خانواه سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفته‌است. قسمت اول ورود به حمام، رختکن می‌باشد. در این مکان چهار سکو برای نشستن و لباس عوض کردن وجود دارد و شیار زیر سکو محلی برای قرار دادن لباس ها و وسایل آنها بوده است. در وسط این حمام حوض هشت گوشه ای وجود دارد و در گوشه‌ای از رختکن، محلی برای گرم کردن فضا توسط آتش و درست کردن چای و قلیان کشیدن درست شده است.

حوض آب در محوطه

حوض آب از سنگ‌های یکپارچه است که با فواره‌هایی همراه می‌باشد. جنس سنگ آن از نوع آهکی و معروف به اتابک است. این نوع حوض در برابر آب بسیار مقاوم است. حوض‌های شمالی و جنوبی در امتداد خود آبراهه‌ای دارد که در انتها به یک گودال مکعب شکل سنگی منتهی می‌شود.

وضعیت فعلی این آثار باستانی

قسمت‌هایی از این بنا به منظور جلوگیری ازآسیب دیدگی توسط گروه‌های کارشناس مرمت شده‌است. با این حال با گذشت زمان قسمت‌هایی از طرح‌ها ، نقاشی‌ها، دیوارها و سقف‌ها از بین رفته‌است. اما متأسفانه به دلیل نا آگاهی مردم از ارزش و اهمیت بناهای تاریخی شاهد یادگاری‌هایی در قسمت‌های مختلف این بنا میباشیم. که موجب تخریب بنا می‌شود. همه افراد جامعه باید برای فرهنگ‌سازی این موضوع ومراقبت از میراث‌های با ارزش بکوشیم تا بیش از این آثار با ارزشی که از گذشته برای آیندگان مانده است را از بین نبریم.

تاریخچه بنا

ساخت ارگ کریم خان بین سال‌های ۱۷۶۶ و ۱۷۶۷ میلادی انجام شد و کریم خان بهترین معماران زمان خودش را برای ساخت آن بکار گرفت. او همچنین بهترین مصالح را از داخل و خارج کشور تهیه و ساخت بنا را به‌سرعت تمام کرد. این بنا در دوره زندیه به‌عنوان محل استقرار حکومت و در دوره قاجاریه به‌عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده می‌شد. عبدالحسین میرزا فرمانفرما، حکمران فارس، دستور به بازسازی مینیاتورهای نقاشی شده در این بنا را داد.

نوشته شده توسط raha

اشتراک در شبکه های اجتماعی